Wat heeft GroenLinks binnengehaald met dit akkoord?
Met dit akkoord heeft GroenLinks veel bereikt: De vier belangrijkste punten:
- Een flink aantal kille bezuinigingen van het kabinet Rutte worden teruggedraaid. Denk aan de bezuinigen op het PGB en natuur.
- Voor het eerst zijn er belangrijke doorbraken richting een echte groene economie bereikt.
- We zetten de eerste stappen tot het hervormen van de arbeidsmarkt, woningmarkt en het pensioenstelsel.
- Ook heeft GroenLinks een crisisbelasting voor de hoogste inkomens bedongen, waardoor de lage inkomens zo veel mogelijk buiten schot blijven.
Welke bezuinigingen zijn er nu van tafel?
Met het lenteakkoord worden de tien pijnlijkste bezuinigingen van Rutte teruggedraaid of verzacht:
- Natuur: er wordt 200 miljoen euro voor natuur vrijgemaakt. Ook kunnen we weer aan de slag om mooie natuurgebieden met elkaar te verbinden en planten en dieren goed te beschermen.
- Persoonsgebonden Budget (PGB): mensen met een beperking of chronisch ziekte blijven baas over hun eigen zorg.
- Passend onderwijs: kinderen met ADHD of autisme houden op school de begeleiding die ze nodig hebben.
- Openbaar vervoer: de bezuiniging van 100 miljoen wordt teruggedraaid.
- Griffierechten: de voorgenomen verhoging wordt helemaal geschrapt. Zodat burgers en kleine bedrijven zonder drempels hun recht kunnen blijven halen.
- BTW podiumkunsten: de BTW op podiumkunsten komt weer in het oorspronkelijke lage tarief, waardoor theaters en (pop)podia weer lucht krijgen. Het is jammer genoeg niet gelukt om de BTW op beeldende kunst ook naar het lage tarief te krijgen.
- Geestelijke Gezondheidszorg: de invoering van een eigen bijdrage gaat niet door. Hierdoor blijft deze vorm van zorg toegankelijk.
- Huishoudinkomenstoets: thuiswonende, werkende jongeren hoeven niet meer bang te zijn dat de uitkering van hun ouders wordt verlaagd. Dat vergroot hun kansen zich te ontworstelen aan armoede.
- Preventieve/palliatieve zorg: De bezuiniging op palliatieve zorg wordt teruggedraaid. In het akkoord wordt 40 miljoen euro uitgetrokken om iets te doen aan de eigen bijdrage in de ggz.
- Ontwikkelingssamenwerking: Bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking worden teruggedraaid. deze blijft 0,7% van het nationaal inkomen.
Welke stappen worden er gezet om de economie te vergoenen?
Voor het eerst zijn er serieuze doorbraken bereikt richting een echte groene economie. De vervuiler gaat betalen, de vergroener wordt beloond. Natuur- en milieuorganisatie hebben dan ook verheugd gereageerd op het lenteakkoord.
- Er komt een vergroening van het belastingstelsel. Vervuilde energie wordt zwaarder belast. onder meer door een extra belasting voor kolencentrales. Het fiscaal voordeel op rode diesel wordt afgeschaft, de vrijstelling voor kolenbelasting verdwijnt en er komt een heffing op aardgas. Dat gaat 890 miljoen opleveren.
- Het eurovignet wordt duurder, waarmee het vrachtvervoer over de weg zwaarder wordt belast. Hierdoor gaan zware, vervuilende vrachtauto’s meer wegenbelasting betalen.
- Zelf schone energie opwekken krijgt een impuls. Voornemen is de BTW op zonnepanelen omlaag te brengen naar 6 procent. Hiervoor wordt eerst onderzocht of de EU dit toestaat. Dat lijkt geen probleem aangezien in Groot Brittannië dit al is toegepast.
- Er wordt extra geïnvesteerd in energiebesparing in woningen. Hier is 200 miljoen voor uitgetrokken.
- De subsidie op woon-werkverkeer wordt afgeschaft. Over de km-vergoeding wordt vanaf 2013 gewoon belasting betaald, ook over de privé kilometers van lease-auto-rijders. In combinatie met de woningmarktmaatregelen, wordt het zo aantrekkelijk om dichter bij je werk te gaan wonen. De files nemen hierdoor naar verwachting met 7% af en het milieu wordt minder belast.
Hoe komen de lage inkomens er vanaf?
Met dit lenteakkoord zijn de lage inkomens beter af dan met de voorstellen uit het Catshuisakkoord. Iedereen in Nederland zal pijn voelen door de maatregelen uit het pakket, maar GroenLinks dwong toezeggingen af waardoor de pijn eerlijk verdeeld wordt en de lage inkomens gecompenseerd worden:
- Mensen met de hoogste inkomens gaan in 2013 samen een crisisbelasting betalen van 500 miljoen om de inkomensaffecten voor de laagste inkomens te compenseren.
- Voor mensen met een uitkering geldt de nullijn niet, zij blijven buitenschot.
- Wat betreft de nullijn voor ambtenaren worden mensen die werken in de zorg uitgezonderd en voor de mensen in het onderwijs hebben we 75 miljoen bedongen om hen te compenseren.
- Excessieve vertrekbonussen worden zwaarder belast. De voorgenomen bankenbelasting wordt verdubbeld.
- Zeker een miljard van de vier miljard die de verhoging van het hoge BTW-tarief oplevert wordt teruggesluisd via een verlaging van de inkomstenbelasting voor de laagste inkomens.
- Als alle maatregelen helemaal zijn uitgewerkt, rekent het Centraal Planbureau uit wat de koopkrachteffecten zijn voor iedereen. GroenLinks blijft zich hard maken voor de mensen met de krapste beurs.
Waarom de 3%-norm?
Als het aan GroenLinks had gelegen hadden we iets langer de tijd genomen om het begrotingstekort terug te dringen naar 3%. Door het akkoord hebben we pijnlijke bezuinigingen kunnen terugdraaien, de afspraak over de 3% norm is daarbij onderdeel van het gezamenlijke compromis van de vijf partijen. GroenLinks blijft er naar streven om de flexibiliteit van het Stabiliteits- en Groeipact te benutten om de economie in recessie niet verder af te remmen. GroenLinks is alleen akkoord gegaan op voorwaarde dat de pijn eerlijk verdeeld wordt.
Hoe zit het met de BTW-tarieven?
PVV, CDA en VVD wilden in het Catshuisakkoord nog zowel het lage als het hoge BTW-tarief verhogen. Daar heeft GroenLinks een stokje voor gestoken. Het lage BTW-tarief voor de dagelijkse boodschappen als brood en melk blijft 6%. Nu gaat alleen het hoge BTW-tarief voor luxeproducten omhoog van 19 naar 21%. Zeker 1 miljard van de vier miljard die de verhoging van het hoge BTW-tarief zal opleveren wordt teruggesluisd via een verlaging van de inkomstenbelasting voor de laagste inkomens.
Wat gebeurt er op de woningmarkt?
GroenLinks is er trots op dat het verlammende taboe op de aanpak van de hypotheekrente eindelijk van tafel is. Dat biedt kansen om de woningmarkt weer open te breken. Wat GroenLinks betreft wordt de hypotheekrente op lange termijn helemaal afgeschaft. De afspraken in het lenteakkoord zijn een begin hiertoe. Van de 12 miljard die jaarlijks naar de hypotheekrenteaftrek gaat, wordt 5,4 miljard afgehaald. Verder is afgesproken dat:
- mensen gestimuleerd worden hun hypotheekschuld af te betalen. Het sluiten van nieuwe aflossingsvrije hypotheken wordt onmogelijk. Ook zal er geen aftrek meer mogelijk zijn op overwaarde van een huis.
- om de doorstroom te bevorderen de overdrachtsbelasting permanent verlaagd wordt naar 2%.
- scheefhuurders meer gaan betalen.
De precieze uitwerking van de maatregelen wordt nog bestudeerd. Afgesproken is dat de schuldenberg wordt aangepakt en de woningmarkt open wordt gebroken. Als de maatregelen die nu bedacht zijn niet de gewenste uitwerking hebben gaan we opnieuw om de tafel om te zorgen dat dit resultaat wordt gehaald.
Wat gebeurt er op de arbeidsmarkt?
Werkgevers gaan de eerste zes maanden van de WW betalen. De ontslagvergoedingen die nu vooral ten goede komen van de hoogste inkomens worden beperkt. Door werkgevers WW te laten gaan betalen in plaats van een ontslagvergoeding worden ze gestimuleerd om ontslagen werknemers sneller aan een baan te helpen. Ook wordt daartoe een deel van de ontslagvergoeding ingezet voor scholingsrechten. Hiermee wordt werk gemaakt van werkzekerheid in plaats van baanzekerheid.
Wat verandert er in de zorg?
Van links tot rechts is er overeenstemming dat er geld bespaard kan en moet worden in de zorg. Met het akkoord bezuinigen we één miljard euro. Dat is in lijn met de besparingsmogelijkheden die ook andere oppositiepartijen zien. Hoe de bezuinigingen uit het akkoord er precies uit gaan zien is nog niet bekend. GroenLinks wil bezuinigen op bureaucratie en inzetten op meer efficiency. We hebben in ieder geval bedongen dat de lagere inkomens zullen worden gecompenseerd voor eventuele koopkrachteffecten. De topinkomens in de zorg worden gemaximeerd.
Gaat de Wet Werken naar Vermogen nu niet door?
De bezuiniging die voor 2013 in de boeken stond op onder andere de sociale werkplaatsen gaat niet door. GroenLinks wil dat de Wet Werken naar vermogen controversieel wordt verklaard door de Tweede Kamer. Dat wil zeggen dat de Tweede Kamer pas verder gaat met de behandeling van de wet na de verkiezingen op 12 september. GroenLinks is voor het samenvoegen van de verschillende regelingen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Maar we hebben grote problemen met de manier waarop dit kabinet dat dacht te kunnen doen, met name de bezuinigingen die er aan gekoppeld waren.
Hoe zit het met mijn pensioen?
In het akkoord wordt de verhoging van de AOW-leeftijd versneld ingevoerd. Een eerste stap zal al in 2013 worden gezet, door de AOW-leeftijd in dat jaar met 1 maand te verhogen. In de jaren daarna zal de AOW-leeftijd verder worden verhoogd. Uiterlijk in 2019 is de pensioengerechtigde leeftijd verhoogd naar 66 jaar, en uiterlijk in 2024 een leeftijd van 67. Daarna wordt de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Een overgangsregeling kan de omvang van de inkomensgevolgen beperken voor mensen die weinig mogelijkheden hebben om het verlies te compenseren.
GroenLinks vond het pensioenakkoord van kabinet en de sociale partners niet goed genoeg. Jongere generaties trokken daarin aan het kortste eind omdat de verhoging van de pensioenleeftijd te traag werd doorgevoerd. Ook de positie van laagopgeleide ouderen was in het pensioenakkoord niet goed genoeg geregeld. GroenLinks wil dat er voor deze groep die vroeg is begonnen met werk en vaak in een zwaar beroep werkt een betere compensatie komt. Wij willen bovendien de solidariteit tussen generaties versterken door ouderen die over een goed aanvullend pensioen beschikken in een hoger tempo te laten meebetalen aan de AOW-premie.
Waarom zijn de bezuinigingen op de kinderopvang niet teruggedraaid?
GroenLinks had dat graag gewild, maar vond op dit punt helaas geen bereidheid bij de andere partijen. Gelukkig komen er in 2013 geen nieuwe bezuinigingen. En uiteraard blijft GroenLinks zich inzetten voor betere, meer toegankelijke kinderopvang.
Tot wanneer is dit akkoord geldig?
Het akkoord is de basis voor de begroting 2013 die het demissionaire kabinet op Prinsjesdag in september naar de Kamer stuurt. De maatregelen die er in staan, gaan dus door tenzij er een Kamermeerderheid wordt gevonden voor alternatieve maatregelen, inclusief financiering. Want het terugdraaien van elke maatregel kost geld en dat geld moet dan op een andere post gevonden worden. Waarschijnlijk zullen pas bij het opstellen van een nieuw regeerakkoord de compromissen gesloten worden die nodig zijn om te komen tot een alternatief.
Hoe verhoudt het voorliggende pakket zich tot het verkiezingsprogramma?
Het lenteakkoord heeft tot doel van 2013 geen verloren jaar te maken, nu we kampen met een crisis die niet afneemt, maar toeneemt. Voor dit akkoord hebben we compromissen moeten sluiten. In ons verkiezingsprogramma laten we voor de korte én de lange termijn zien hoe het nog veel groener en socialer kan op een financieel verstandige manier. Het GroenLinks-verkiezingsprogramma is onze inzet voor de verkiezingen en is ons uitgangspunt bij het vormen van een nieuw kabinet.